Anna Margriet Bentinck 19.3.1683–3.5.1763
Hans Willem Bentinck (1649–1709), de vader van Anna Margriet, werd op jonge leeftijd page en kamerjonker van prins Willem van Oranje Nassau, de latere koning-stadhouder Willem III.
Toen de gevreesde pokkenziekte Willem trof heeft Hans Willem hem met toewijding verpleegd en verzorgd. Een daad van grote zelfopoffering, omdat de pokken een besmettelijke en levensgevaarlijke ziekte is. De innige vriendschap die daarop tussen de twee jonge mannen is gegroeid heeft hun hele verdere leven geduurd.
Hans Willem was het die in 1677 naar Engeland werd gestuurd om te onder- handelen over een mogelijk huwelijk tussen Willem III en Mary Stuart, de dochter van Jacobus II.
Toen dat huwelijk gesloten was en Mary naar Holland was gekomen, kwamen haar twee vriendinnen Elisabeth en Anne Villiers als hofdames mee.
Tot groot verdriet van Mary werd Elisabeth al weldra de maîtresse van de stadhouder. Hans Willem trouwde met Anne en ging met haar wonen in het huis Zorgvliet in Den Haag dat hij kort daarvoor van Jacob Cats had gekocht.
Bij het huis hoorde een groot stuk grond dat Bentinck in de loop der jaren in een lusthof omtoverde:
‘als bij na ergens kan gezien worden, als hebbende zijne vijvers, water springen, grotten, tuynen, orangerie boomgaarden, terrassen en plantagien, zo binnen als buyten hetzelve’.1)
Anne bleef ook hofdame van Mary en ‘in haeren dienst soveel als geboren en gestorven is..’ zoals haar man later in zijn testament schrijft.2)
Er werden vijf kinderen geboren. Anna Margriet was het derde kind.
Hans Willem was veel op reis. Hij werd door de stadhouder ingezet om het bestuur van Amsterdam gunstig te stemmen voor het plan om de Engelse kroon te veroveren. Hij onderhield een geheim netwerk met de Engelse oppositie en speelde de hoofdrol bij de logistieke en militaire voorbereidingen voor ‘the glorious revolution’.
Hij moest veel naar Duitsland reizen, vooral naar Brandenburg, om de steun van de keurvorst te vragen voor dat plan.
Maar Anne werd ziek en stierf in 1688. Anna Margriet was toen pas vijf jaar oud. Eleonora Bentinck, zuster van Hans Willem, heeft voor de kinderen kunnen zorgen.
Toen Willem III eenmaal koning van Engeland was geworden heeft hij zijn vriend met eer en gunsten overladen. Hans Willem werd ‘Peer’ van Engeland en kreeg de titels baron Cirencester, burggraaf van Woodstock, graaf van Portland. Bovendien werd hij ‘Groom of the Stole’. De Groom is belast met de persoonlijke verzorging van de vorst. Hans Willems slaapkamer was dan ook naast die van de koning.
Hij en zijn kinderen kregen de Engelse nationaliteit.
Als speciale taak had Hans Willem de opdracht de koninklijke tuinen rondom Hampton Court naar de smaak van die tijd tot lusthoven te herscheppen.
Ook in zijn eigen Engelse huis Bulstrode in Buckinghamshire heeft hij schitterende tuinen aangelegd. Daar is hij in 1709 gestorven.
Dit was dan Anna Margriets jeugd: zonder moeder, met een vader op oorlogspad. Half in Engeland, half in de Republiek, onder de protectie van de Engelse koning en koningin.
Ze woonde in prachtige huizen die omringd waren door prachtige tuinen. Wat een mooie partij voor Arent IX van Wassenaer. Misschien heeft hij haar wel zien opgroeien omdat de Bentincks net zo bevriend waren met de Van Arnhems als de Duivenvoordes en de families elkaar in de zomers op kasteel Rozendael ontmoetten.
Arent kende Hans Willem goed en bekende later in een brief dat zijn eigen vader en zijn schoonvader de twee mensen waren waar hij het meeste van hield.3)
Wellicht zag Bentinck ook wat in hem. Hij had er in 1692 voor gezorgd dat Arent ruwaard van Putten kon worden.
Nauwelijks 18 jaar oud trouwde Anna Margriet op 16 oktober 1701 te Voorschoten met Arent van Wassenaer, die toen al 32 jaar oud was.
Hans Willem was zelf eind zeventiende eeuw hertrouwd met Jane Martha Temple (1672–1751) en in zijn nieuwe gezin werden zes kinderen geboren.
Arent en Anna Margriet gingen in Den Haag in het grote huis aan de Kneuterdijk wonen, dat Arents overgrootvader Johan van Wassenaer van Duivenvoorde (1576– 1645) op die plaats had laten bouwen. Arents vader Jacob woonde daar toen ook nog.
Ook bij Arent en Anna Margriet werden weldra kinderen geboren. Twee daarvan zijn vroeg gestorven.
De peters en meters van de Van Wassenaer kinderen waren niet de eerste de besten: Anna Margriets stiefmoeder, de nieuwe gravin van Portland, is drie keer meter geweest. Arents vader, de Van Arnhems, de burgemeester van Brielle, magistraten van Hulst en Hulsterambacht. Harmeline Pieternelle Schaep, de vrouw van Arents broer Willem, Jan Gerrit en zijn vrouw, de zusters van Anna Margriet, allen getrouwd met hoge Engelse adel, de graaf van Albemarle, en in 1719 zelfs de koning van Engeland.
Kort na hun huwelijk barstte de oorlog weer uit, dit keer de Spaanse Successieoorlog van 1703 tot 1713. Drie broers van Arent vochten mee, Willem, Jan Gerrit en Carel Lodewijk.
De koning-stadhouder was toen al gestorven en opgevolgd door zijn schoonzuster Queen Anne. Hans Willem Bentinck bleef in Engeland wonen en vanaf 1703 begon hij een regelmatige correspondentie met zijn schoonzoon Arent. Arents brieven zijn bewaard gebleven en gepubliceerd in de Rijks Geschiedkundige Bijdragen, kleine serie nr. 24 in 1928.
Arent schreef meestal over het laatste oorlogsnieuws en de politiek. Een enkele keer schreef hij iets persoonlijks: over de geboorte van een kind, zijn gevoel dat hij niet lang zou kunnen leven en hoe het dan met zijn vrouw verder moest; over de ondraaglijke pijnen aan zijn benen, geluk- wensen bij de geboorte van een kind bij de Bentincks.Van februari 1715 tot mei 1716 werd Arent extraordinaris ambassadeur in Londen. Het hele gezin, ouders en vier kinderen, een paar vrienden, een dominee, een gouverneur voor de kinderen en een enorme staf aan personeel verhuisde naar die stad.
Voor Anna Margriet zal het heerlijk geweest zijn haar familie in Londen weer terug te kunnen zien.
Op het eind van hun verblijf in Engeland stierf hun jongste zoontje, de kleine Bredanus, nog maar een jaar oud. Ze namen het dode kindje mee terug naar de Republiek om hem in Voorschoten bij de andere gestorven kinderen te kunnen leggen. Terug in de Republiek gingen Arent en Anna Margriet verder met de verbouwingen van hun Haagse huis aan de Kneuterdijk en van kasteel Duivenvoorde. Daar breidden ze de tuinen uit, maakten er vijvers met fonteinen en legden doolhoven aan, net zoals Anna Margriets vader dat met zijn tuinen in Den Haag en Engeland had gedaan.4)
Door de verbouwingen aan de buitenkant van het kasteel kreeg dit een meer even- wichtiger aanblik en binnenin kwam met de hulp van hun vriend Th. Netscher de prachtige Marotzaal klaar.
Maar toen de verbouwing van kasteel Duivenvoorde in 1717 net klaar was stierf hun oudste zoon Brilanus.
Arents pijnen werden steeds heviger en waarschijnlijk heeft hij morfine genomen om die pijn te bestrijden. Steeds meer, mogelijk te veel.
Over hem begonnen slechte verhalen de ronde te doen. Hij zou corrupt zijn geworden en zijn macht hebben gebruikt om tegen geld baantjes weg te geven.
In 1719 werd er nog een dochtertje geboren, Louise Isabelle Hermeline en twee jaar later een zoontje Jacob Willem.
Maar een paar weken na de geboorte van dit kind is Arent gestorven op 14 december 1721.
Anna Margriet was 38 jaar oud.
De kleine Jacob Willem stierf een jaar later. Arent en Anna Margriet hadden hun drie zoons verloren.
Na Arents dood ging Anna Margriet door met de verbouwingen en verfraaiingen van de huizen.
Boven in de hoeken van de Marotzaal in kasteel Duivenvoorde heeft zij de portretten van Arents broers erbij laten schilderen. Dezelfde die als kinderen op het schilderij staan dat in de grote hal hangt: Willem, Jan Gerrit en Jacob Emmery. Zij waren toen allemaal al gestorven in respectievelijk 1719, 1723 en 1714.
In de winter woonde Anna Margriet in Den Haag aan de Kneuterdijk en in de zomer trok ze weer naar Duivenvoorde waar ze aan de tuinen bleef werken, zeker tot wel dertig jaar na Arents dood.5)
Arents jongste broer, Carel Lodewijk (1685–1751), is een grote steun voor haar geweest. Hij woonde later vlak bij haar, om de hoek aan de Lange Vijverberg.
Wie had bedacht dat de heerlijkheden Voorschoten en Duivenvoorde koste wat kost in de familie Van Wassenaer moesten blijven?
Na de dood van Arent IX was zijn oudste dochter Anne Sophie (1706–1730) vrouwe van deze heerlijkheden geworden. En de oudste zoon van zijn broer Willem, Jacob Harmen (1700–1724), was nu de oudste mannelijke Van Wassenaer van de volgende generatie.
Deze twee jonge mensen verloofden zich met elkaar. Ze moesten wachten met trouwen tot de toen pas zestien jaar oude Anne Sophie achttien zou zijn geworden, de leeftijd waarop haar moeder ook was getrouwd. Maar een paar maanden voordat het zo ver zou zijn overleed Jacob Harmen aan de pokken.
Jacob Harmen had een jongere broer Frederik Hendrik (1701–1771) en een paar jaar later, in 1729, trouwde deze met dit nichtje.
Haar moeder gaf haar kostbare geschenken bij haar huwelijk:
een bruidsgewaad en juwelen voor 5000 gulden en voor 1200 gulden toilet en kandelaars.6)
Zij mochten inwonen aan de Kneuterdijk en kregen vier dienaren en een huishoudgeld van 1000 gulden per jaar. Revenuen uit de boedel van haar vader ontvingen ze ook. Er werd een kind verwacht, maar drie maanden na de geboorte van de kleine Hermeline Carolina (18-8-1730) is Anne Sophie gestorven op 12 oktober 1730.
Een paar dagen later werd zij met een grootse stoet vanuit Den Haag naar het familiegraf in Voorschoten gebracht:
De lijkkoets werd gevolgd door 7 volgkoetsen, 28 flambouwdragers, 3 partijen dienders, 16 dragers.7)
Een maand later stierf ook de baby. Frederik Hendrik heeft even gedacht dat hij de erfgenaam van zijn dochtertje, die in haar korte leven vrouwe van Duivenvoorde, Voorschoten en Veur was geweest, had kunnen zijn.
Hij heeft die illusie op moeten geven.
De nieuwe vrouwe werd Anne Sophies tweede zuster Jacoba Maria (1709–1771). Deze trouwde in 1732 met Frederick Willem Torck (1691–1761).
Diens oudste broer, Lubbert Adolf Torck (1687–1758), had in 1721 het kasteel Rozendael, met alles wat daarbij behoorde, geërfd van zijn oom Jan van Arnhem die kinderloos was gestorven. Maar ook Lubbert Adolf bleef kinderloos en had voor het huwelijk van zijn broer Frederick Willem met Jacoba Maria aan de moeder van de bruid moeten beloven dat zijn jongere broer zijn enige erfgenaam zou worden. En zo is het ook gegaan. En zo komt het dat allerlei schatten uit kasteel Duivenvoorde en stukken van het Wassenaer Duivenvoorde archief in het kasteel Rozendael terecht zijn gekomen.
Het bruidspaar bleef blijkbaar nog een tijdje in Den Haag wonen, want Anna Margriet schreef in 1733 in de familiebijbel:
‘12 juli is myn dogter Torck in de kraem bevallen aan een zoon, genaemt Assuur Jan den 14 Juli in de nieuwe Kerk gedoopt’.8)
Kort hierna vertrok de familie waarschijnlijk naar Arnhem waar Frederick Willem zijn werk had. Assuur Jan bleef hun enige kind. Anna Margriet had nu nog een dochter thuis, Louise Isabelle Harmeline (1719–1756). Deze dochter trouwde in 1742 met Frederick Willem van Reede, 4e earl van Athlone (1717–1747). Zijn familie had ook tot de vriendenkring van de koning- stadhouder behoord.
Dit echtpaar kwam bij de moeder inwonen en er werden drie dochtertjes geboren. Maar Anna Margriet moest ook deze dochter verliezen, die zelf al na vijf jaar huwelijk haar man verloren had.
Zo had Anna Margriet bijna al haar kinderen moeten overleven. Alleen Jacoba Maria was er nog en de vier kleinkinderen.
Maria Jacoba is na de dood van haar man, in 1761, weer bij haar moeder in Den Haag komen wonen.
Op 3 mei 1763 schreef zij (gericht aan een onbekende Hoogwelgeborene)
‘also het den vrijmagtigen God naa zijn euwig raadsbesluyt behaagt heeft mijn teedergeliefde Moeder, de Hoog Welgeboren vrouwe Anna Margareta Bentinck Douariere van wijlen de Hoogwelgeboren Heer Arend van Wassenaer van Duyvenvoirde in leeven besschreeven in de ridderschap van Holland etc. etc.etc. op heeden na de middag om 1 uuren door een sagte dood in het 81e jaar hares ouderdoms tot sig op te neemen...’ 9)
NOTEN
1 De Cretzer 1711: 133, 134
2 Japikse 1924: 710
3 Japikse 1924: 507
4 Duivenvoorde Album Amicorum: 75
5 Duivenvoorde Album Amicorum: 76
6 Rijksarchief Gelderland. Huisarchief Rosendael, 1222
7 Rijksarchief Gelderland. Huisarchief Rosendael, 2072
8 Rijksarchief Gelderland. Huisarchief Rosendael, huwelijksbijbel, inv. nr. 2151, d.d. 3-7-1733
9 Rijksarchief Gelderland. Huisarchief Rosendael, huwelijksbijbel, inv. nr. 2151, d.d. 3-5-1763
Op deze site wordt een beeld gegeven van 800 jaar familiegeschiedenis van één van de oudste adellijke geslachten, de Van Wassenaers. »lees meer
Op deze site wordt een beeld gegeven van 800 jaar familiegeschiedenis van één van de oudste adellijke geslachten, de Van Wassenaers. »lees meer
Op 3 november 2000 was het 800 jaar geleden dat voor het eerst een Van Wassenaer in schriftelijk gedocumenteerde vorm verscheen. Dat feit vormde de aanleiding voor een aantal evenementen dat in 2000 en 2001 gezamenlijk het Van Wassenaer-project uitmaakte. Deze evenementen werden georganiseerd door een samenwerkingsverband waarvan de Familiestichting van Wassenaer, de Stichting Duivenvoorde, de Stichting Twickel, de Stichting Hollandse Historische Reeks, de Stichting Internationale van Wassenaer Concours en het Nationaal Archief deel uitmaken. Een team van eminente historici heeft daarnaast een schitterend geïllustreerd boek geschreven. In het Haags Historisch Museum en op Duivenvoorde en Twickel zijn bijzondere rondleidingen georganiseerd. Het Van Wassenaerconcours stond eveneens in het teken van dit jubileum en ook het Nationaal Archief rondde in 2002 een bijzonder archiefproject af.
Op deze nieuwe website treft u nadere informatie aan over de familiegeschiedenis in het algemeen, de familieleden, de projecten, boeken, tentoonstellingen en evenementen.
> Familiehistorie
> Familieleden
> Activiteiten
> Boeken
> Tentoonstellingen
> Fotoarchief (password)
> Familiehistorie
> Familieleden
> Activiteiten
> Boeken
> Tentoonstellingen
> Fotoarchief (password)
Welkom op de nieuwe site van de Familie van Wassenaer. De eerste versie van deze site hebben we gelanceerd in het jaar 2000, bij het 800-jarig bestaan van de familie. »lees meer
We hadden veel te vertellen, bijvoorbeeld over de tentoonstellingen in het Haags Historisch Museum en in de oude familiekastelen Duivenvoorde en Twickel, het in de Hollands Historische Reeks uitgegeven boek 'Heren van Stand' en over diverse archiefinventarisaties. Nu, twintig jaar verder, vonden we het tijd om de site op te frissen en aan te passen aan de context en de webtechniek van deze tijd. De site verwijst naar aspecten van onze familiegeschiedenis, kunstobjecten en naar de diverse stichtingen en instellingen waaraan wij direct of indirect zijn geliëerd, en geeft informatie over andere publicaties en tentoonstellingen als dat actueel is.
Mocht je naar aanleiding daarvan verdere informatie willen ontvangen, dan kun je die aanvragen op info@wassenaer.net.
Wij zijn Robert Koumans van NAIT Media Ventures heel dankbaar voor de productie van de nieuwe site. En Stichting Jacoba van Wassenaer Fonds voor de financiering van deze update.
Wij wensen je veel plezier toe bij je rondgang over onze site. Als je wilt kun je feedback achterlaten door hier te klikken.
Arent van Wassenaer
Voorzitter bestuur Familiestichting van Wassenaer
