Wassenaer.net


Theodora van Scherpenzeel (1554–1622)
schilder: N.W.J. De Roode (1814–1884),
nageschilderd van een portret van Th. Netscher (1661–1732),
die het had nageschilderd van een familieportret van Jan Mijtens (1614–1670)

Theodora van Scherpenzeel 1554–1622

Willem van Scherpenzeel van Rozendael (1520–1570) en Haze van Zuylen van Nijevelt (1521–1575) waren de ouders van Theodora.
Haze van Zuylen was Willems tweede vrouw. Willem was eerder getrouwd geweest met Johanna Tenkinck. Uit dit huwelijk waren vijf kinderen geboren, met Haze kreeg hij er nog zeven bij. Theodora was het tiende kind in het grote gezin.

De familie woonde op het mooie kasteel Rozendael bij Arnhem dat hertog Karel van Gelre in 1536 aan Willem geschonken had.

Margaretha van Parma (1522–1586), die door haar broer Karel V in 1559 tot landvoogdes over zijn gebieden in de lage landen was aangesteld, benoemde Willem van Scherpenzeel tot landdrost over de Veluwe. Hij was belast met het bestuur en de rechtspraak in dit gebied.
Niet altijd deed hij wat ze hem opdroeg. Hoewel zelf katholiek weigerde hij eens haar bevel om met zijn mannen op te treden tegen een stel agressieve protestantse Harderwijkers.

De kinderen uit het tweede huwelijk van Willem van Scherpenzeel werden in woelige tijden geboren. En hoewel verspreid over het land hebben zij elkaar vast kunnen houden. Maar liefst drie broers van Theodora, Johan, Jacob en Arent waren later getuigen bij het huwelijk van haar zoon Johan met Maria van Voorst in 1601. Zij hebben met hun halfzusters en broers, de kinderen uit het eerste huwelijk van hun vader, verscheidene drama’s mee moeten maken:
De oudste zoon, Johan, werd krankzinnig verklaard, de tweede zoon stierf in de oorlog, ver weg in Sedan en de oudste dochter Elisabeth raakte in 1555 zwanger. De vader van haar kind, Hendrick Bentinck, kon haar niet op tijd trouwen omdat hij de oorlog in moest.

Op de dag dat hij terugkwam was Elisabeth in het kraambed gestorven. Samen met haar kind lag zij al in de kist. Bentinck trouwde haar alsnog.
De twee zusters die daarop volgden traden in een klooster in.

In 1568 begon de Tachtigjarige Oorlog.
Willem van Scherpenzeel stierf in 1570. Mogelijkerwijze heeft Haze toen besloten haar oudste dochter Theodora, zestien jaar oud, naar haar zuster Hillegonda te sturen, die toen abdis van het Benedictijner nonnenklooster in Rijnsburg was. Het was wel een echt klooster, maar alleen adellijke vrouwen konden daar intreden. De nonnen hielden zich ook bezig met wereldse zaken... partijen geven, gasten ontvangen, paardrijden en jagen. Aan dit klooster was een school verbonden voor jonge meisjes die er een opleiding kregen die bij hun stand paste.
Maar ook daar werd het gevaarlijk. Het klooster werd belaagd door rondtrekkende geuzen.
Misschien al in 1572, maar zeker in 1573 moesten de nonnen vluchten. Sommigen naar Utrecht, anderen naar Leiden. De abdij brandde in de herfst van dat jaar af. Hillegonda van Zuylen had al eerder een huis gekocht aan de Pieterskerkgracht 5–7 in Leiden. In 1572 zocht ze daar samen met haar nicht haar toevlucht.

Arent van Duivenvoorde was ondertussen vanuit Engeland in de Republiek teruggekomen en was aanwezig geweest bij de inname van Den Briel. Hij was naar Leiden gekomen om zijn koffer met kostbaarheden op te halen en zijn oom Adriaen van Duivenvoorde, die op kasteel Duivenvoorde woonde, te bezoeken. Het kasteel dat voor hem bestemd was geweest.

In Leiden hebben Arent en Theodora, kleindochter van zijn zuster Theodora, elkaar ontmoet. In oktober 1573 trouwden zij met elkaar. Hij was 44 en zij nog geen 20 jaar oud. Zij gingen in Leiden wonen, eerst in de Breestraat 50 en vanaf 1580 aan de Pieterskerkgracht 5–7, het huis dat Theodora van haar tante had geërfd.
Waar zij tijdens het beleg van Leiden woonden is niet bekend. Arent heeft in ieder geval meegevochten bij het ontzet.

Arent en Dirck, zoals Theodora zichzelf noemde, kregen vijf kinderen waarvan er drie op jonge leeftijd stierven, Hadewich, Willem en Arent. De twee overlevende kinderen, Johan (1576–1645) en Theodora (1577–1660) groeiden in Leiden op. Het gezin had het aanvankelijk niet breed aangezien veel van Arents bezittingen hem door Alva’s Bloedraad waren ontnomen; ook de heerlijkheid Duivenvoorde was in die jaren in de handen van zijn neven. Zijn oom Adriaen had dit kasteel en het land destijds aan de kleinkinderen van zijn zuster Theodora vermaakt, omdat hij had gedacht dat Arent, de zoon van zijn vroeg gestorven broer Jan, niet meer terug zou komen. En toen Arent in 1573 wel terug was gekomen had hij het testament niet meer kunnen veranderen. Hij was in dat jaar plotseling gestorven.

Arent spande een proces aan voor het Hof van Holland om Duivenvoorde terug te krijgen. Pas na vele jaren is dat gelukt.
Johan schreef eind jaren negentig nog in het poëziealbum van zijn zuster Theodora:
‘ick bin die ick bin/ wilt is mijn sin/ cleyn is mijn goet...’
De jaren gingen verder.....

Arent was veel weg met het leger, werd gouverneur van enkele vestingsteden.
Hij bleef militair tot 1585 toen Robert Dudley earl of Leicester (1533–1588), afgezant van de Engelse koningin Elisabeth, gouverneur-generaal van de Republiek werd.
Als lid van de ridderschap bleef hij zitting houden in de Staten van Holland en WestFriesland. Daarvoor moest hij veel naar Den Haag reizen waar de vergaderingen werden gehouden.
Pas in 1599 werd Arent heer van Duivenvoorde en kon hij zijn intrek nemen in het kasteel.

Op 6 maart 1599 maakten Arent en Theodora hun testament:
de kinderen werden universeel erfgenaam. Johan zou natuurlijk Duivenvoorde erven maar hij zou zijn zuster Theodora elk half jaar haar kindsdeel moeten uitkeren. De kinderen zouden pas over hun erfdeel mogen beschikken vanaf hun 25ste levensjaar.
Tot die tijd moest Theodora het vermogen en het kasteel beheren.1)

In maart 1600 stierf Arent op 72-jarige leeftijd op kasteel Duivenvoorde. Hij werd in Voorschoten begraven. Dirck en hij waren 27 jaar getrouwd geweest.

Een jaar later wilde Johan, die toen 25 jaar oud was, met Maria van Voorst trouwen.
Theodora maakte het kasteel voor hem in orde, gaf hem de halve inboedel zoals ze destijds beloofd had ‘waarmede zij haar zoon wel rijkelijk meent uitgezet te hebben en nergens verder en begeert inne gehouden te zijn...’ 2)

Zij bezat land in Ankeveen dat zij aan haar zoon wilde schenken, maar pas na drie jaar. Eerst wilde ze met de inkomsten daaruit haar zoon ‘bevrijen van alle onbetaalde renten en schulden.....’

Haar dochter Theodora trouwde in 1603 met Albrecht van Schagen.
Dirck bleef in Leiden wonen, eerst nog aan de Pieterskerkgracht en later aan het Rapenburg nr. 83.

Zij maakte de huwelijken van haar kinderen mee, de geboorten van haar kleinkinderen...
Zij heeft het begin van de koloniale expansie, het Twaalfjarig Bestand, de dood van Van Oldenbarnevelt, het begin van de Gouden Eeuw en nog zoveel meer kunnen meemaken.
In 1622 stierf zij in Leiden en werd ze bij haar man in het graf in Voorschoten bijgezet.


NOTEN
1 Huisarchief Twickel, Heerlijkheid Wassenaar, no. 91 – leenregister H, folio 142 verso en 143
2 Huisarchief Rozendaal, acte 1053

 

Introductie

Introductie

Op deze site wordt een beeld gegeven van 800 jaar familiegeschiedenis van één van de oudste adellijke geslachten, de Van Wassenaers. »lees meer

Op 3 november 2000 was het 800 jaar geleden dat voor het eerst een Van Wassenaer in schriftelijk gedocumenteerde vorm verscheen. Dat feit vormde de aanleiding voor een aantal evenementen dat in 2000 en 2001 gezamenlijk het Van Wassenaer-project uitmaakte. Deze evenementen werden georganiseerd door een samenwerkingsverband waarvan de Familiestichting van Wassenaer, de Stichting Duivenvoorde, de Stichting Twickel, de Stichting Hollandse Historische Reeks, de Stichting Internationale van Wassenaer Concours en het Nationaal Archief deel uitmaken. Een team van eminente historici heeft daarnaast een schitterend geïllustreerd boek geschreven. In het Haags Historisch Museum en op Duivenvoorde en Twickel zijn bijzondere rondleidingen georganiseerd. Het Van Wassenaerconcours stond eveneens in het teken van dit jubileum en ook het Nationaal Archief rondde in 2002 een bijzonder archiefproject af.
Op deze nieuwe website treft u nadere informatie aan over de familiegeschiedenis in het algemeen, de familieleden, de projecten, boeken, tentoonstellingen en evenementen.

Index
Nieuwe website

Nieuwe website

Welkom op de nieuwe site van de Familie van Wassenaer. De eerste versie van deze site hebben we gelanceerd in het jaar 2000, bij het 800-jarig bestaan van de familie. »lees meer

We hadden veel te vertellen, bijvoorbeeld over de tentoonstellingen in het Haags Historisch Museum en in de oude familiekastelen Duivenvoorde en Twickel, het in de Hollands Historische Reeks uitgegeven boek 'Heren van Stand' en over diverse archiefinventarisaties. Nu, twintig jaar verder, vonden we het tijd om de site op te frissen en aan te passen aan de context en de webtechniek van deze tijd. De site verwijst naar aspecten van onze familiegeschiedenis, kunstobjecten en naar de diverse stichtingen en instellingen waaraan wij direct of indirect zijn geliëerd, en geeft informatie over andere publicaties en tentoonstellingen als dat actueel is.
Mocht je naar aanleiding daarvan verdere informatie willen ontvangen, dan kun je die aanvragen op info@wassenaer.net.

Wij zijn Robert Koumans van NAIT Media Ventures heel dankbaar voor de productie van de nieuwe site. En Stichting Jacoba van Wassenaer Fonds voor de financiering van deze update.

Wij wensen je veel plezier toe bij je rondgang over onze site. Als je wilt kun je feedback achterlaten door hier te klikken.

Arent van Wassenaer
Voorzitter bestuur Familiestichting van Wassenaer

Nieuws

Nieuws

Klik hier voor de laatste nieuwsberichten van / over de familie.

Nieuws

Nieuws

Klik hier voor de laatste nieuwsberichten van / over de familie.

Boeken

Boeken

Er zijn meerdere boeken gepubliceerd over de familie van Wassenaer.
Klik hier voor de lijst.

Activiteiten